Ni Daa Tua
Kacritayang ring desa anu kocap wénten anak istri daa
tua, mawasta Ni Daa Tua. Ipun, sakadi wastané sampun tua, samaliha idup
nglintik néwék, nénten madrebé nyama braya, magenah ring pondok malit tur
abungkul. Mungguing pakaryannyané ngrahina wantah ngrereh saang ka telenging
wanané. Palimunan Ni Daa Tua sampun bangun raris majalan ngrereh saang, sampun
sore méh di asapunapiné kantos dalu wau ipun malipetan saking alasé. Bénjang
semeng, wau kocap saangé punika kaadol ka pasar. Asapunika sadina-dina pakaryan
Ni Daa Tua. Dadosnyané, nyabran kalih rahina kocap ipun ngadol saang. Yadiastun
asapunika, santukan ipun madaar padidiana, taler cukup pikolihané saking ngadol
saang punika anggénipun ngupapira padéwékan, di asapunapiné taler prasida
masisa akidik. Kacritayang, Ni Daa Tua kocap madué pisaga, mapungkusan Pan
Bergah. Pan Bergah makéh pisan madrebé pianak luh muani. Geginan Pan Bergah
taler pateh sakadi Ni Daa Tua ngrahina ngrereh saang ka alasé. Santukan ipun
anak muani, tur bajangan ring Ni Daa Tua, dadosipun makéhan manten Pan Bergah
prasida negen saang ka pakubonannyané imbangang ring Ni Daa Tua. Samaliha, Pan
Bergah ngrahina prasida ngadol saang ka pasar. Yadiastun asapunika, wiréh Pan
Bergah madaar ajaka sareng makéh, seringan taler pikolihanipun saking ngadol
saang kekirangan antukipun nunas. Di asapunapiné sakayanipun mung cukup
kaanggén nunas beras. Duaning asapunika, sering taler kulawargan Pan Bergah
nunas ajengan manten nénten wénten gohnyané. Nanging, pianak kalih somahnya
nénten makéh tuntutan, ipun nyuksemayang pisan suécan Kawiné. Yadiastun
asapunika kawéntenan kulawargan Pan Bergah, sakadi sasonggané bukit johin,
katon rawit, Ni Daa Tua tan mari idepnyané iri ring Pan Bergah. Sané dados
dasar ipun iri tan lian duaning Pan Bergah prasida makéhan negen saang, tur
ngrahina prasida ngadol saang ka pasar.
Kacritayang nuju wengi, Ni Daa Tua rauh saking ngrereh
saang, kocap ipun negak ring ampik meténnyané saha tan mari ngrimik padidi,
“Dong, sajaan ja Widiné, mabaat-baatan sajan mapaica. Pan Bergah sai-sai
nyidaang ngadep saang, i déwék wah ngapuan nyidaang madagang tur bedikan maan
pipis. Yén idéwék dadi anak muani bajang, kénkén ya demen atiné.” Wau wus Ni
Daa Tua ngrengkeng kadi punika, kancit wénten rauh anak istri sampun lingsir
pisan, saha mabaos ring Ni Daa Tua, “Nyai Daa Tua, eda nyai ngrengkeng
ngorahang Widiné mabaat-baatan mapaica, anak mula asah antuk Ida. Yén nyai
makeneh dadi anak muani bajang, misi pinunas nyainé.” Asapunika pajar anaké
jada punika, ngraris ical. Sapeninggal anaké jada punika, kocap Ni Daa Tua
pramangkin dados anak muani bajang. Duaning sampun kadagingan kadi idepnyané,
garjita pisan idepnyané Ni Daa Tua. Déning ipun sampun prasida dados anak muani
tur siteng, prasida ipun makéh negen saang, tur ngrahina taler prasida ngadol
saang ka pasar. Kacritayang mangkin ipun sampun makéh madué jinah, raris ipun
ngrereh kurenan.
Sasampun ipun makurenan, kasuén-suén, kocap ipun makéh
madrebé pianak luh muani. Duaning asapunika, kocap méweh pisan ipun ngrereh
pangupajiwa anggénipun ngupapira pianakipuné, réh jinah pamelin saangé setata
kirangan tunasipun sareng sami.
Sedek dina anu, ri sedek ipun ngadol saang ka pasar,
sasampun saangnyané laku, ngraris ipun ngindeng. I rika ipun bengong, ngon
ngantenang sudagaré ngadol sarwa sané melah-melah. Tumbuh kocap manahnyané iri,
nglaut ipun ngéncolang mulih ka pakubonan. Rauh ring pakubonan, malih kocap
ipun ngrengkeng, “Béh, Widiné mabaat-baatan gati mapaica. Sudagaré aji ia luh
madagang, liu-liu maan pipis. I déwék kanti bubul baongé negen saang, masi
kuangan dogén dedaaran. Yén i déwék icéna dadi sudagar, kénkén ya demené.”
Asapunika kocap ipun ngrengkeng padéwékan. Tan panaen, kocap malih rauh anaké
jada sané dumun naenin panggihipun saha mabaos, “I pidan nyai suba tuturin,
sing baang ngrengkeng, ngorahang Widiné mabaat-baatan mapaica, jani masi buin
nyai ngrengkeng kéto. Nah, yén cai makeneh dadi sudagar, misi pinunas cainé.”
Asapunika kocap baos anaké jada punika, ngraris malih matilar tur ical.
Gelisin crita, sampun sué ipun dados sudagar. Kocap,
kantos sampun sugih pisan ipun, nénten kirang punapa-punapi. Kacritayang ri
sedek ipun madolan ring pasar, kocap wénten rauh Pepatih Agung sané nyéngcéngan
panegara ring wawengkon ipun maurip. Kacritayang Pepatih Ida Sang Anyakrawerti
sedeng malelunganan, nyelehin panjakidané sané wénten ring panepi siring jagat
punika. Wiakti kawéntenan sang maha patih kadi wibawan Ida Bhatara Wisnu ri
sedeng nglinggihin Garuda, kabinawa pisan. Napimalih makéh bala sonané
ngiringang. Busana sarwa éndah, mawit saking sutra gegilihan wiakti ngangobin
manah sang ngantenang. Samaliha, iringan Patih Agungé sami makta tumbak, tulup,
minakadi taler gegawan sang bala sami kabakta ka jaba, sumingkin mawibawa bala
sonané.
Kawibawan Sang Maha Patih Agung sané kairingang olih para
tanda mantri ngawinang malih kosekan tangkah I Sudagar duaning wénten manah
ipuné mapairian ring Ida Sang Maha Patih. Wiakti I Sudagar manusa momo,
yadiastun amunika sampun pasuécan Ida Hyang ring padéwékannyané, ri tatkala
manggihin wicara sané tiosan mabalik malih manahipuné tur malih ngrengkeng kadi
puniki: “Béh, kuangan dogén pinunasé, Yén buat paican Widiné a janian téh, i
déwék jani suba madan sugih gati, asing ada anak ngadep dini di peken,
nyidayang déwéké meli. Nanging, enu masi lacur yan rasayang i déwék padéwékané,
wiréh tusing ngisi panjak kadi anaké agung di purian. Yén jani icéna dadi
Pepatih Agung, kénkén ya demené?, pipis liu, ngelah panjak masi liu.” Déréng
wénten apakpakan basé I Sudagar ngrimik kadi ring ajeng, kagiat malih rauh
anaké odah sané dumun naenin asung ring pasikian I Sudagar punika. Anaké odah
punika ngawéntenan baos kadi puniki: “Nah, cai sudagar, maisi buin pinunas
cainé kadi pakrimik cainé i busan.” Wus mabaos kadi punika anaké lingsir punika
raris mur tanpa bekas.
Kacritayang malih I Sudagar, kocap, sesampun wénten
bebaosan kadi punika, tan asué ipun nyantosang pasuécan Hyangé sagét ipun polih
dedauhan mangda tangkil ka puri. Ring purian, I Sudagar kaadegang dados Pepatih
Agung tur kapicain panjak makwéh pisan. Kadi ngipi lemah yan upamiang
kawéntenan ipun I Sudagar, tan pasangké sagét ipun dados patih saha biuhing
bala wadua.
Sesampun dados Pepatih Agung, malih wénten sané nyantulin
manahnyané sangkaning kari wénten sané baduuran. Duaning asapunika, raris metu
paidepannyané mangda prasida dados Agung. Pinunasnyané kocap malih kadagingan.
Tan asué I Patih Agung sampun nyakrawerti dados Ratu wibuhing brana miwah bala
wadua. Malih sesampun nyeneng dados ratu nénten lédang pakayunané duaning
makuéh wénten para ratu sané nyakrewerti ring jagaté. Pikayunan iri kari
ngliput anggan anaké agung, turmaning malih ida mapinunas ring Ida Sang Hyang
Widi mangda kadagingan, “Inggih Ratu Sang Hyang Widhi, mungpung palungguh
Betara suéca ring titiang, mangkin mangda malih palungguh Betara nglinggihin
pinunas titiangé. Mungguing pinunas titiangé mangkin mangda prasida titiang
ngaonang para ratuné sami, mangda titiang néwék ngodagang jagaté sami saduur
tanah sabetén langit. Samaliha, Ratu Sang Hyang Widi banget pinunas titiang
mangda Ida nénten malih ngwasa-wasi jagaté ring madia pada, kanggéang suargané
manten druéang!” Asapunika pinunas ida anaké agung majeng ring Ida Sang Hyang
Widi.
Ri wus mapinunas kadi ring ajeng, tan asué Ida Anaké
Agung nedunang kaulanidané sami saha sikep, pacang magegebug ring para ratuné
ring madia pada. Gelisin crita, jangkep sampun pawarah-warah idané ring para
baudanda tanda mantriné pacang lunga magegebug. Pamargan idané mayuda
yukti-yukti nénten anut ring swadarmaning darma yuda. Sami para baudanda
kapandikayang majejarah, ngubat-abit sahananing sané kapanggih, samaliha kantos
marikosa istri-istriné sané kapanggih.
Tan critanan gelising crita, sampun makéh kocap para
ratuné kaonang ida ring payudan. Yadiastun sampun labda karya pamargan ida
magegebug, sakéwanten kari wénten asiki Ida Sang Prabhu sané nénten prasida
antuk ida ngaonang. Sané mangkin, ri tatkala wengi sesampun mararéan yudané,
kacritanan ri sedek Ida Sang Prabhu merem ring pasraman, déréng majanten ida
makolem sagét malih rauh anaké jada sané dumun saha baos, “Ih cai Anak Agung
loba, buat pinunas cainé mantuk ring Ida Sang Hyang Widi liunan suba
kalinggihan. Kéwala pinunas cainé apang prasida cai padidian ngodagang guminé
sabetén langit saduur tanah, ento sing lakar kalinggihan, réh bes sanget
ngulurin keneh loba, jéla iri ati padéwékan cainé.” Asapunika kocap panguman
saha pamatbat anaké jada punika ring Ida Anaké Agung. Taler sausan mabebaosan
sada bangras kadi punika, kocap, malih anaké jada punika ical tanpa wekas.
Yukti-yukti kadi pamastu dahating sidi baos anaké jada punika, duaning
nénten asué sesampun anaké jada punika késah saking Ida Anaké Agung, tan
pasangkan wénten sabeh bales maduluran kilap-tatit tan pararéan. Kelép-kelépé
kabinawa pisan kadulurin taler antuk suaran krébék-klepug saling sautin. Sami
para panjak idané ajerih turmaning pati lapu ngruruh genah ngetis. Makéh taruné
ageng keni sander krébék kantos puun sengeh daunnyané, ambu angit maimpugan
ngébekin buana ngawinang sami kaulanidané pakraik ngruruh genah masayuban.
Krébéké taler nyander pasraman Ida Anaké Agung kantos puun, taler kacritayang
Ida Anaké Agung tan luput tur keni sander krébék kantos puun sengeh layonidané.
Asapunika, kojarannyané sang sané mapikayun loba tur jéla iri ati.
Tidak ada komentar:
Posting Komentar