Dharma Wacana
Panglimbak pangajahan basa Bali ring aab
jagaté sekadi mangkin sampun sayan ngamecikang, sané kasinahang
antuk kawéntenan basa Baliné kaanggé ring widang informal sakadi
ring pakraman, sekaa truna-truni, taler punika ring
widang pendidikan . Silih sinunggil kawagedan sané kaplajahin ring widang
pendidikan inggih punika kawagedan mabasa Bali, rikalaning madharma wacana.
1.
Teges Dharma Wacana
Dharma wacana inggih
punika wacana utawi pitutur sané katur majeng karma akéh, tetujonnyané
ngaturang pangéling-éling, utawi pamayuh kahyun mangda pakahyunan sang mireng
sida tinglas galang apadang. Ngeninin dagingnyané, dharma wacana ketah
nyobiahang indik kasusilan, tatwa, miwah upacara. Upami: Dharma wacana sané
ngwedar indik kasuksman mapakelem, Dharma wacana sané mahbahang kasuksman
manusa yadnya, Dharma wacana sané ngwedar kasuksman pitra yadnya, msl. Munggwing tetujon
ngaturang dharma wacana inggih punika:
Ø Anggen ngwewehin kaweruhan
Ø Nelebang ajaran agama miwah budaya
Ø Ngamargiang paindikan agama, budaya miwah adat
istiadat ring masyarakat (warga), wangsa, lan negara.
Dharma wacana sané becik sapatutnyané
nganggén basa sané becik, sadarana, miwah nénten nganggén istilah-istilah
asing. Soroh materi sané kaunggahang ring dharma wacana madasar antuk ajahan
agama, adat lan budaya.
2.
Wangun Dharma Wacana
Dharma Wacana kawangun antuk tigang (3)
paletan sakadi:
a. Pamahbah ketah ngunggahang:
-
pangastungkara utawi pangastawa
-
ngwangiang tamiu utawi sang atiti
-
angayu bagia majeng Ida Hyang Widhi
-
Nyinahang raga lan nyinahang murda
b. Daging
-
anut ring bantang tur sinah tetujonnyané
-
dulurin antuk kutipan sloka, cerita itihasa
c. Pamuput
-
pacutetan bantang dharma wacana
-
kasuksman (amanat) anut ring bantang miwah sang mireng
-
pangaksama, atur suksma lan parama santih
3.
Tatacara Madharma Wacana
Wénten makudang-kudang
tata cara madharma wacana inggih punika:
Ø Spontan
Metoda spontan punika sang sané madharma wecana sampun uning inti utawi daging
naskah dharma wacana punika.
Ø Madue utawi nganggen teks
Metoda punika sang sané madharma wacana
sampun madué teks sakéwanten durung madué pengalaman madharma wacana punika mawinan téks kawacén
sekadi sané sampun kasiagayang.
Ø Memoriter
Naskah dharma wacana sampun kasiagayang raris
kaapalang olih sang sané madharma wacana.
Ø Ekstemporan
Ring metoda puniki, sang sané madharma wacana maktayang unteng-unteng napi sane pacang katlatarang, raris kalimbakang sajeroning madharma wacana.
4.
Ngripta Dharma Wacana
Ri sampuné muguhang bantang (téma)
reriptayan, sang pangripta raris:
1. Ngruruh tur ngwacén buku-buku
sané kanggé babon (sumber)
2. Mupulang, ngringkes data-data
sané kaperluang
3. Ngripta bah bangun (kerangka
dasar) dharma wacana
4. Nglimbakang bah bangun dados
dharma wacana
5. Nyurat naskah dharma wacana
antuk basa sederana, mangda sang mireng dangan ngresepang dagingnyané
6. Ngunggahang kutipan saking
ajah-ajahan sastra, itihasa, msl
7. Bebaudan sané kaunggahang
nudut tur anut ring bantang dharma wacana
8. Nénten ngwetuang rasa salit
arsa
9. Panjang naskahnyané anut ring
galah sané kasediang
5.
Tetikesan Dharma Wacana
Mangda napi sane kawedar ring
dharma wacana prasida nudut kayun sang sane mirengang, sane madharma wacana
patut taler nguratiang tetikesan mapidarta inggih punika
No comments:
Post a Comment