expr:class='"loading" + data:blog.mobileClass'>

Puisi Bali Anyar, Pupuh, Geguritan (Kelas X SMA/SMK)

 

PUISI, PUPUH, & GEGURITAN

 

1. Puisi Bali Anyar/Modérn

            Tembang ali Anyar utawi puisi kawangun antuk kalih sarana luiré: (1) sarana jeroning puisi (unsur intrinsik), sakadi: bantang (téma), teges lan wirasan kruna, rima, ritme, miwah (2) sarana ring jabaan puisi (unsur ékstrinsik), sané mapaiketan ring kawéntenan pangawi. Manut panampén Bapak Situmorang sajeroning bukundané mamurda Puisi Teori Apresiasi Bentuk dan Struktur maosang, puisi kawangun antuk: (1) murda (judul), (2) teges lan wirasan kruna (arti dan makna kata), (3) peparnan kahyun (imageri), (4) pralambang (simbol), (5) panglengut basa (pigura Bahasa), (6) suara (bunyi), (7) pepadan suara (rima), (8) wirama (irama), lan (9) bantang (tema).

1. Murda (judul)

            Murdan puisi ketah ngunggahang daging pakayunan pangawi. Maosang indik napi-napi sané wénten, wénten taler ngunggahang paséngan, wastan genah, wastan barang miwah sané lianan.

2. Teges lan Wirasan Kruna (arti kata)

            Teges lan wirasan kruna kabuatang pisan olih pangawi sajeroning ngunggahang daging pakayunan danéné ring karya puisi. Yadian teges utawi wirasan kruna sujati ané ketah kabaos arti dénotatif. Asapunika taler teges miwah wirasan kruna sané sampun kanutang ring kawéntenan désa, kala, patra, lumrah kabaos arti konotatif.

            Tiosan ring teges miwah wirasan kruna, diksi utawi pepilihin kruna sané manut, adung, tur lengut lan prasida nyinahang kahanan puisi taler kabuatang sajeroning karya inucap.

3. Peparnan Kahyun (imajinasi)

            Embahan pituas pakahyunan sang pangawi, marupa kruna-kruna utawi lengkara sané nyinahang kalanguan sajeroning ngwangun unsur-unsur puisi, minakadi murda, bantang, daging ouisi, msl.

4. Sesawén, Pralambang (simbol)

\           Pralambang cecirén sané kanggé ajeroning puisi. Upami gambar panah nusuk jantung pinaka pralambang samara (cinta), msl.

5. Panglengut Basa (pigura Bahasa)

            Panglengut basa mabuat ring sastra puisi, yadian punika marupa majas, basa basita, paribasa, msl.

6. Suara (bunyi)

            Suara inggihan mageng alit, baat ingan lan tegeh éndép panees suara, ring kruna-kruna sajeronin puisi. Suara g, j, d, b = suara baat, suara I, é = suara ingan tur malit, suara a,u,o = suara éndép.

7. Pepadan Suara (rima)

            Rima mawit saking basa Inggris lan basa Prancis rhyme inggihan pepadan suara wiadin kruna sané kasurat utawi kaucap mawanti-wanti sajeroning puisi. Yadian magenah ring ajeng tengah miwah ungkur carik puisi. Pepadan suara wianjana kawastanin aliterasi, pepadan suara (vokal) kawastanin asonansi.

8. Wirama (ritme)

Wirama (ritme) inggihan titi suara sané nyantenang munggah muah tedunnyané suara ring puisi.

9. Bantang (téma)

            Bantang (téma) inggihan bantang pikahyunan utawi gagasan pokok sané kaunggahang pangawi sajeroning kekawian danéné. Bantang puisi ketah marupa pabesen pangawi mantuk sang mireng utawi pangwacén kekawian danéné Bantang inucap wénten madaging indik ajah-ajahan, agama, kasusilan, kasinatrian, piteket yadin pitutur, msl.

            Puisi Bali Anyar dados taler kadéklamasiang. Mangda wewacénan puisiné kapireng lengut tur nglangenin, wénten makudang-kudang uger-ugernyané makadi:

1        Resep utawi wirasa, ngresepang suksman, wirasan, miwah unteng puisi sadéréng ngwacén. Napiké puisiné ngunggahang ksinatrian, kalulutan, kasengsaran, miwah sané tiosan.

2        Suara utawi wirama, kapatutan suara utawi wirama ri kala ngwacén, manut suksman puisi. Ring dija patutné kawacén keras, alus, banban, tur suarané mangda tatas kapireng.

3        Wiraga, semita (raras), wiraga mateges olah angga sarira (gerak tubuh), lan semita (raras) mateges semu (mimik). Wiraga, semita, ngwacén puisi manut ring wirama, suara, miwah wirasan puisi sané kawacén. Upami yéning suksman puisi sané kawacén sedih, patut wirama suara, semita, miwah wiragané kadi anak sedih.

4        Wates lengkara. Pamunggelan lengkara, mangda manut ring tetuek utawi unteng pakahyunan sané wénten ring puisi.


2. Pupuh (Sekar Alit)

Sekar alit utawi pupuh inggihan silih tunggil sastra Bali purwa sané wangunnyané maiket. Pupuh kaiket antuk uger-uger sané kawastanin Pada Lingsa. Pada mateges akéh wanda utawi kecap sajeroning acarik. Lingsa tegesnyané labuh suara (a,i,u,é,o,e) sané ngenjek ring ungkur carik utawi sulur. Sajeroning Lontar Gitasancaya wénten 42 pupuh. Sakéwanten sané lumbrah ring Bali wantah dasa (10) soroh luiré: Sinom, Semarandana, Mijil, Maskumambang, Pangkur, Pucung, Ginada, Ginanti, Durma, lan Dangdang Gula. Pupulaning makudang-kudang pupuh sané nyritayang silih tunggil carita kawastanin geguritan.

Titi suara sané ketah kanggé sajeroning gending Bali wénten kalih luiré:

1        Laras pelog, nganutin suaran gong. Titi suarannyané: dang, ding, dong, déng, dung, dang.

2        Laras slendro, nganutin suaran gender. Titi suarannyané: ding, dong, déng, dung, dang

 = dang                   = ding                         ¾o  = dong,

= déng                 = dung                         = dang

Pupuh utawi sekar alit taler madué wirasa sané  prasida kaanggén cihna saking pupuh punika sakadi ring sor:

1        Pupuh Maskumambang, madué wirasa sedih kingking, prasida kaanggén ngametuang rasa sedih.

2        Pupuh Mijil, dagingnyané marupa tattwa, prasida nyihnayang rasa kasmaran.

3        Pupuh Pucung, kaanggén nyihnayang tetuek utawi piteket, nénten wénten wirasa sané dahat kaujungang.

4        Pupuh Ginada, kanggén nyihnayang rasa kaciwa, sebet, duka.

5        Pupuh Ginanti, kanggén nyihyangang rasa seneng, suka, tresna. Prasida kanggén nyaritayang tetuek indik tresna utawi kasmaran.

6        Pupuh Semarandana, madué pawatekan nglangunin manah, rasa sedih krana kasmaran.

7        Pupuh Sinom, wateknyané maparilaksana becik, becik kanggén ri tatkala mabebaosan sareng sawitra utawi maosang indik tetuek.

8        Pupuh durma, Wateknyané keras, brangas, duka, becik kaanggén nyihnayang rasa duka.

9        Pupuh Pangkur, prasida kanggén nyaritayang ri tatkala banget madué rasa kasmaran.

10    Pupuh Dandanggula, madue pawatekan alus, kanggen nyaritayang kalih jadmamamadu tresna.

Pupuh utawi sekar alit kaiket antuk uger-uger sané kabaos pada lingsa. Pada lingsa soang-soang pupuh sakadi ring sor.

1        Pupuh Sinom (8a,8i,8a,8i,8i,8u,8a,8i,4u,8a)

2        Pupuh Ginanti (8u,8i,8a,8i,8a,8i)

3        Pupuh Durma (12a,7i,6a,5a,8i,4a,7i)

4        Pupuh Pucung (4u,8u,6a,8i,4u,8a)

5        Pupuh Pangkur (8a,11i,8u,8a,12u,8a,8i)

6        Pupuh Maskumambang (12i,6u,8u,8a)

7        Pupuh Mijil (10i,6o,10e,10i,6e,6u)

8        Pupuh Ginada (8a,8i,8a,8u,8a,4i,8a)

9        Pupuh Dandang Gula (11i,4a,6a,8e,8u,8i,8a,8u,8a,4a,8i,8a)

10    Pupuh Semarandana (8i,8a,8o,8a,8a,8u,8a) 

3. Geguritan

Geguritan inggihan pupulaning makudang-kudang pupuh sané ngwangun carita. Yéning pupuh sané ngwangun geguritan punika wantah asiki, saking pangawit kantos pamuput, kawastanin geguritan monométris. Upami: Geguritan Jaya Prana nganggé Pupuh Ginada, Geguritan Basur nganggé Pupuh Ginada, Peparikan Salya nganggé Pupuh SInom, msl. Geguritan sané kawangun antuk makudang-kudang soroh pupuh kawastanin geguritan polimétris. Upami Geguritan Sam Pik Ing Tai, Geguritan Lutung Mungil, Geguritan Putra Sesana, msl.

Download materi marupa PDF : Puisi, Pupuh, Geguritan

1 comment:

  1. Best casinos in California - DrMCD
    The Best California Casino · 888Casino · 888Casino · 777Casino · 동두천 출장마사지 888Play.com · 888Bet Casino · 88888Sport.com. All About The 원주 출장샵 Promotion · Welcome 이천 출장샵 Bonus 정읍 출장마사지 of up to CA$1600 · More 상주 출장샵

    ReplyDelete