expr:class='"loading" + data:blog.mobileClass'>

Nyurat Aksara Bali & Baligrafi

 

Zÿu r t/  Á k× r b lø.

Nyurat Aksara Bali

 

1.      Pahan Aksara Bali

Aksara Bali nganutin kawigunannyané (fungsinya) kakepah dados 3 (tigang) soroh, inggih punika:

a.       Aksara Wréastra inggih punika aksara Bali sané kaanggén nyuratang Basa Bali lumbrah, sané nénten madaging campuhan basa Kawi miwah Sansekerta.

Sané ngranjing aksara Wréastra luiré:

 h, ¿ n, ¿ c, ¿ r, ¿ k, ¿ d , ¿ t, ¿ s, ¿ w,   ¿ l, ¿ m, ¿ g, ¿ b, ¿  \, ¿ p, ¿ j, ¿ y, ¿ Zÿ.

b.      Aksara Swalalita inggih punika aksara Bali sané kaangén nyuratang basa Bali sané maweweh basa Kawi miwah sansekerta. Sané ngranjing ring aksara Swalalita makasami aksara Wréastra sane 18 (plekutus), maweweh aksara Bali sané ketah kabaos aksara wayah kadi puniki.

 xÅ,                        (narambat),                                                                                                                        ŒÒ,                               (dhamadu),

  ªÕ,                          (talatik)                                                ,                                                                                                                                            qÔ,        (thatawa),

 ³×,     (sasapa),                                                                                                                                         ´Ö,       (sasaga),

  f,                         (ghagora),                                                                                                                                   vä,                           (bhakembang),

7,                           (phakapal),                                                                                                                             ü,                         (jhajera).


 

 

 

 

 


c.       Aksara Modré inggih punika aksara kadiatmikaan sane kaanggen nyurat japa mantra.  Aksara modre punika kawangun antuk aksara Wréastra miwah Swalalita saha kadagingin lan pralambang ngantos tan prasida kawacén utawi padem.

imba:

ö   ¿ ¿=  ang

û       = ung

½                  ÿ ¿= mang

 

 

2.        Aksara Bali

2.1    Aksara Suara

Aksara Suara sajeroning aksara Bal luire:

Á, ¿Áo, ¿÷, ¿ ÷o, ¿ú, ¿úo, ¿6, ¿ ü, ¿O, ¿Oo.

2.2    Aksara Wianjana

Aksata Wianjana malarapan antuk wargannyane kakepah dados limang paos, sakadi ring sor puniki.

No

Aksara

Warga

Alpa prana

Maha prana

Alpa prana

Maha prana

Anu suara

Arda suara

Usma

Wisarga

1

Kantia

K

¼

g

f

\

-

-

h

2

Talawia

C

ôôô È

j

ü

Zÿ

y

]

-

3

Murdania

`

~ÿ

y

Œ

x

r

[

-

4

Dantia

T

q

d

Œ

n

l

s

-

5

Ostia

p

|

b

v

m

w

-

-

 

2.3    Pangangge Aksara Bali

Manut buku Pedoman Pasang Aksara Bali, pengangge aksara Bali kabinayang dados tigang soroh minakadi;

a.      Pengangge Suara

1.      Sane magenah ring luhuring aksara (   ôô iô, ¿ôôô I, ¿ôôô ), ¿ôôô ™,  )

2.      Sane magenah ring ajeng aksara (    eôôô, ¿ Eôôô, )

3.      Sane magenah ring ungkurin aksara (   ôôôo, )

4.      Sane magenah ring sor aksara (    ôôô u, ¿ôôô U, )

b.       Pangangge Arda Suara

Sane kabaos pangangge ardasuara inggih punika wangun gantungan aksara ardasuara.

 ôôô yôôô      dados¿     ôôô       ê ôôô  (nania)                    ôôô lôôô dados   ô   ô   ôôÞôô   (gantungan la)

ôôô rôôô    dados    ôô  ôÉôôô  (guung)               ôôô wôôô   dados   ôôôÙôôô (suku kembung)

c.       Panggangge Tengenan inggih punika aksara wianjana ring ungkur kruna sane nenten kasambungin antuk suara

    ôôôô*¾ôô  ¿   cecek

ôôô/ôôô            adeg-adeg

ôôôô(¾ôô    surang

ôôô  ;¾ôôô   bisah

 

 

 

 

 


3.      Pangangge Tengenan

(1)   Tengenan Nga (\)

Uger-uger tata nyuratang tengenan nga (\), sakadi ring sor puniki:

a)        Tengenan Nga  ring kecap panguntat kruna, patut kasurat mauwah dados cecek. Upami nyurat:

Pucung                                                            = pu cu*¾,

Kacang            =  k c*¾,

miwah sane lianan.

b)        Kruna kalih kecap sane aksarane pateh, makakalih matengenan Nga, wenang macecek, yadiastun sampun kapolahang, upami nyurat:

Cangcang        =  c*¾ c*¾,                                                    Nyangcang      =  Zÿ  *¾ c*¾,

Tingting           =  t&¾ t&¾,                                              Ningting          =  n&¾ t&¾,

miwah sane lianan.

c)        Tengenan Nga ring kecap pangawit kruna sane aksaranyane  mabinayan, kantun manggeh. Upami nyurat:

Nangka            =    n \Ð,

Inggih              =  hø \ái ;¾,

miwah sane lianan.

d)       Tengenan Nga ring kecap pengawit kruna ring sor mauwah dados cecek, kaanggen ngicalang aksara tumpuk tiga. Upami:

Angklung        =  h*¾ k¯¡*¾,

Jungkling         =  ju*¾ kÞ&¾,

miwah sane lianan.

(2)   Tengenan Wisarga ( h)

a)        Tengenan wisarga sane magenah ring panguntat kruna lingga mauwah dados bisah. Upami nyurat:

Pasih                =  p si ;¾,

Telabah            =  t) l b ;¾,

miwah sane lianan.

b)        Kruna lingga kalih kecap sane wianjanane pateh saha makakalih polih tengenan wisarga, makakalih patut mabisah, yadiastun sampun kapolahang. Upami:

Cahcah            =  c ;¾ c ;¾,                                                                                    Nyahcah          =   Zÿ ;¾ c ;¾,

Kihkih =  kø ;¾ kø ;¾,                    Ngihkih           =   \i ;¾ kø ;¾,

miwah sane lianan.

c)        Kruna kalih kecap sane wianjanane mabinayan, kecape ring ajeng matengenan wisarga, wisarga punika kantun manggeh. Upami:

Cihna   =   ci h Â,

Wahyu =  w  h  ë,

miwah sane lianan.

(3)   Tengenan ra  (r)

Saluiring tengenan ra patut mauwah wangunnyane dados surang, inggian magenah ring ajeng, ring tengah utawi ring ungkurin kruna.  Upami:

Kukur       = ¿  ku ku(,

Warna       =   w(  x,

miwah sane lianan.

(4)   Adeg-adeg (__  ¿ ¿/)

a)      Adeg-adeg kasurat ring panguntat kruna sane matengenan, Upami:

Tegal   =   t) g l/ ,

Mantuk=  m nÓ¡ k/,

miwah sane lianan.

b)      Adeg-adeg kasurat ring pahan lengkara utawi panguntat lengkara, Upami nyurat:

I Meme suba nyakan, I Bapa enu sirep.

hø em em su b Zÿ k n/ , hø b p  h) nu si Ï p/ .

c)      Adeg-adeg kasurat ring tengahing kruna anggen ngicalang pasang tumpuk tiga. Upami nyurat:

Tamblingan  =  t m/¾bÞø \ n/ ,

miwah sane lianan.

d)     Adeg-adeg dados kasurat ring tengahing lengkara, kaanggen ngamanggehang pasang.

Watek ksatriane ngamuk,

 w t) k¾/k× tÉø y en \ mu k/ ,

e)      Adeg dados kasurat ring tengahing kruna, kaanggen nyurat ringkesan Bali ANyar (singkatan ranah modern)

SMKN                        kasurat             ,6 s/   ¿6 m/   ¿ k ¿6 n/  ,

PLN                kasurat             , ep ¿6 l/   ¿6 n/  ,

 

4.      Rangkepan Wianjana

Aksara wianjana tegesnyané aksara mati (konsonan) sané durung mangkep ring aksara suara (vokal). Sakadi:  n/ , = n            ,           d/ , = d, msl. Rangkepan aksara wianjana kawastanin gantungan wiadin gémpélan. Sajeroning akruna gantungan inucap patut anut ring wargannyané. Upami:

Ø  mancing           kasurat                m ZÇ&ÿ¾,                                                      nenten dados     m n¾Ç&¾,

Ø  banjar              kasurat                b Zé(ÿ¾,                                                                                                 nenten dados      b  n¾é(¾,

Ø  pascat              kasurat                p ´Ç t/ ,                                           nenten dados     p s¾Ç t/ ,

Ø  yadnya             kasurat                y jñ ,                                                              nenten dados      y d¾ñ,

Pasang aksara kadi ring ajeng nénten kamanggehang sajeroning nyurat rangkepan kalih kruna. Upami:

Ø  punyan jaka                 kasurat                 pu Zÿ n¾é k,                          nenten dados      pu Zÿ Zéÿ k,

Ø  batis cangak                kasurat                b  tø s¾Ç \ k/ ,          nenten dados       b tø ´Ç \ k/,

Ø  punyan canging           kasurat                 pu Zÿ n¾Ç \&¾,                          nenten dados      pu Zÿ ZÇÿ \& ,

 

5.      Pasang Pageh

Pasang Pageh tegesnyané sesuratan aksara Bali sané tan ngamanggehang pasang aksara Bali. Nanging sesuratan kruna-krunané wantah mula kénten. Kruna-kruna sané kasurat antuk pasang pageh ketah mawit saking basa Kawi miwah basa Sansekerta.

Upami:

Arjuna kasurat  Á( ju n,

Désa    kasurat   ed ´,

Sasih    kasurat   ] ]I ;¾,

Prabu   kasurat   pÉ vU,

Msl.

 

6.      Baligrafi

Saking dumun iraga uning istilah Aksara. Kruna Aksara sampun sawai-wai kapireng saking ngawit ngranjing sekolah nanging tusing uning suksman lan kasujatiane. Aksara kasambatang “Mahkota Budaya” (Aksara Makuta Mandita) saking anake sane wikan ring sastra Bali. Aksara kadadosang media sane pinih melah anggen mendokumentasikan kabudayaan. Fungsi dokumentasi anggen hakikat utama aksara Bali, sane nyidayang nguwah (mentransformasikan) aksara Bali sane kekal lan tusing pacang ical (punah). Pidadab asapunika sane ngranayang Aksara Bali madue genah lan fungsi sane melah pisan ring krama Bali. Saking dinamika punika lantur wenten sane kasengguh Kaligrafi Aksara Bali.

Kaligrafi mawit saking basa Yunani, saking kalih kruna (kata) “kallos” maartos “indah” lan “graphien” maartos “tulisan”, dadosne kaligrafi maartos tulisan sane kakarya melah pisan. Kaligrafi akeh maosang keni iusan budaya Arab krana saking dumun nglimbak (berkembang) ring aab budaya Islami (Arab). Sane mangkin ring Bali istilah anggen nyambatang kaligrafi aksara Bali durung wenten sane pastika. Ri antukang saking wastannyane durung pastika, tanggal 1 Juli 2013 ring genahne Nyoman Gunarsa (Museum Seni Lukis Klasik) mapupul tokoh-tokoh seni lan sastra Bali sane ngrembugang wastan kaligrafi punika mangda madue wasta sane pastika, saking paruman tokoh-tokoh punika nglantur wenten istilah Baligrafi anggo ngentosin kruna Kaligrafi. Baligrafi maarts merangkai aksara dalam bentuk visual art yang sudah barang tentu indah untuk identitas kaligrafi aksara Bali.


                            

 

             

No comments:

Post a Comment