DRAMA
1.
Teges
Drama
Kruna drama mawit
saking Basa Yunani ‘dram’, sane mateges parisolah. Drama inggih ipun susastra
sane marupa sasolahan, tingkah laku ngundukang pratingkah manusa, tur nganggen
basa anggena matutur-tuturan. Drama Bali inggih ipun drama sane nganggen basa
Bali, anggena nekedang reraosan. Drama mateges lelampahan, paigelan, sandiwara.
Drama sajeroning Kasusastraan Bali kepah dados kalih (2) soroh luiré:
a.
Drama Bali Anyar (modern)
b.
Drama Bali Purwa (tradisional)
2.
Drama
Bali Purwa (Tradisional)
Drama Bali Purwa
(Tradisional) inggihan drama sane nyritayang paindikan aab jagat duké dumun. Drama
puniki taler kaparinama drama Bali klasik marupa soroh drama (lelampahan) sane
nyatuang indik satua puri (istana), aab gumine sane ilu, tur nganggen gong, gegendingan,
miwah busana Bali (kamben, udeng, keris, senteng, saput, msl).
Cecirén drama Bali Purwa minakadinipun:
-
Bantang caritannyané indik aab jagaté
dumun makadi: nyritayang raja, déwa, wayang, babad, parwa, buron, msl.
-
Nénten wénten naskahnyané.
-
Nénten madrebé sutradara kadi drama Bali
anyar.
-
Nénten nyinahang paséngan
pangarangnyané.
-
Kalanganné nganggé rangki, trongking miwah
langsé.
-
Nganggé gambelan gong anggena ngrameang
lelintihan/lelampahan.
-
Panganggé praginanné kadi iluné
(tradisonal).
-
Ring asapunapiné nganggé sarana tapel.
-
Madaging gegendingan (tembang).
-
Sang pragina dados mareraosan sareng
para penonton (sang ngaksi).
Conto:
1.
Arja
:
a.
Arja
Pakangraras
b.
Arja
Cupak Grantang
c.
Arja
Pajang-Mataram
2.
Gambuh:
a.
Gambuh
Raja Lasem
b.
Gambuh
Dalem Bungkut
c.
Gambuh
Dalem Dimade
3.
Wayang
Wong:
a.
Ghatotkasa
Sraya
b.
Prabu
Salya
c.
Sang
Prabu Parikesit
4.
Prembon:
a.
Prembon
Mayadanawa
b.
Prembon
Utusan Patih Ularan
c.
Prembon
Puputan Badung
5.
Sendratari:
a.
Ramayana
b.
Kresna
Duta
c.
Wirata
Parwa
Di Bali soroh arja, gambuh, prembon akehan masesolahan
nganggen topeng. Soroh topeng Bali punika wenten 3 soroh, sekadi :
a.
Topeng
Panca
Sekaa igel sane madue pragina wantah lalima nanging mangkin sampun
wenten topeng Sapta sane pragina pepitu. Upama : Topeng ring Batuan, Blahbatuh,
Singapadu, msl.
b.
Topeng
Pajegan
Topeng sane pidagingane nyaritayang indik sejarah topeng ring Bali.
Topeng puniki nyaritayang indik agama. Upami : Topeng Sidakarya, Topeng Wali.
c.
Topeng
Prembon
Prembon
utawi drama tari topeng puniki taler kaparinama arja. Arja embas warsa 1940
ring Badung karintis olih wayan Geria sareng I Made Kredek. Praginane : Dalem,
Galuh, MAntri, Desak, Penasar (Punta Kertala, msl).
3.
Drama
Bali Anyar (Modérn)
Drama Bali anyar, drama
sane bantang caritanné kambil sakin kahanan urip sadina-dina sane wénten ring
pakraman. Ring asapunapiné ngojarang indik kauripan modern. Drama Bali modern
puniki matiosan (mabinayan) ring drama Bali tradisional. Binan Drama Bali
tradisional sareng drama Bali Anyar (modern) makeh pisan.
A. Cecirén
Drama Bali Anyar
1.
Unteng caritané ngindikang kahanan
kauripan sadina-dina.
2.
Wenten naskahnyane.
3.
Praginané ketah kabaos tokoh.
4.
Tetindakane madasar sakadi polahe sujati
(kenyataan), nenten madasar tanjek gong.
5.
Wénten sutradara sane ngaryanang lelampahan, ngrereh miwah ngurukang
pragina kantos dramané sida kasolahang.
6.
Nganggen tutur (dialog) sakadi anak
mareraosan ring polahe sujati (kenyataan).
7.
Busanannyané nganutin wewatekan pragina.
8.
Indik musik pangiring, boya ja nganggé gamelan kémanten, nanging ring
asapunapiné marupa kolabirasi musik.
9.
Dékorasi
(payasan)
panggung manut sakadi kahanan ceritanipun.
10.
Drama Bali anyar katahnyané nganggé tata
lampu. Matetujon ngambarang kahanan paletan carita.
11.
Sang pragina tan dados mareraosan sareng
para panonton (sang ngaksi).
B. Pidabdab
Ngwangun Drama
Sajeroning ngwangun drama wénten
makudang-kudang piranti sane kasiagayang makadi:
1.
Sutradara.
Swaginané ngripta carita, milih tur nugesang (menetapkan) pragina (tokoh),
ngurukang pragina, kantos dramané sida kasolahang.
2.
Pragina. Tokoh sane pacing mraginaang pamargin carita. Wénten
makudang-kudang pragina. (1) Pragina Utama (protagonist/tokoh utama), (2)
Pragina Patungkas (tokoh antagonis), (3) Parekan (tokoh pembantu), (4) Pragina
Panegep (tokoh pelengkap). Soang-soang tokoh
maderbé cecirén, wewatekan sane mabinayan.
3.
Naskah carita inggihan reriptayan
lelampahan drama sane jaga kasolahang.
4.
Genah. Tatkala masolah pragina patut
ngwikanin tata genah malinggih, ngadeg miwah sane lianan mangda becik
kakantenang olih panonton.
5.
Kalangan utawi panggung. Pepayasan (dékorasi) panggung
sajeroning drama Bali anyar kakaryanin
sakadi kahanan caritannyané.
6.
Penonton. Sami piranti drama, ngeninin
tata panggung, tata lampu, tata bebaosan miwah busana kaptiang ngwantu panonton
nelebang carita drama inucap.
C. Tata
Cara Nyolahang Drama
Mangda sesolahan
dramané sida ngulangunin, sang mapauruk drama patut teleb sajeroning wewatekn
pragina, asapunika taler indik pasemon, pangrasa lianan. Ketahnyané paurukan
ngeninin drama kapucukin olih sang sane waged indik drama, lumbrah kawastanin sutradara.
Wénten makudang-kudang
paletan paurukan nyolahang drama, luiré:
1.
Ngwacén naskah carita mangda pateh muah
tetuek caritané sida karesepang olih sang sane pacing nyolahang.
2.
Ngwacén naskah drama manut dudonan
pragina soang-soang.
3.
Ri kala ngwacén semuné patut nganutin
kahanan pragina sanv kapraginaang.
4.
Ngapalang tur ngwiragaang naskah manut
semu, semita, wewatekan, soamg-soang pragina.
5.
Nyolahang drama ring panggung manut naskah sane sampun
kasiagayang.
D. Bebaosan
sajeroning nyolahang drama
Manut wastannyané drama
bali anyar, wantah drama sane bebaosannyané nganggé Basa Bali. Sampun kauningin
Basa Bali makéh polih pacampuh saking basa daérah tios, basa nasional miwah
basa asing. Pateh ring lelampahan drama Bali purwa, bebaosan sajeronig drama
Bali anyar taler nginutin sor singgih basa. Tatkala mabaos praginané patut
nganutin kahanan bebaosan sang kapraginaang, sakadi: (1) sapasira sane kairing
mabaos, (2) dija genah bebaosanné, miwah (3) sapunapi kawéntenannyané tatkala
mabebaosan. Patut kauratiang bebaosané mangda yukti-yukti sakadi sekala
(alamiah), nénten kadi ngapalang.
Conto karya
Drama Bali Modern :
1. Gede Dharma : Kobaran Apine, Aduh Dewa Ratu, Ki Bayan Suling
2.
Ketut
Aryana : Nang Kepod
3.
Putu
arya Semadi : Palakarma
Tidak ada komentar:
Posting Komentar